کتاب زیست سلولی وملکولی لودیشآشنایی با برخی از بیماری های وابسته به x و توضیحاتی در باره ی آن ها:
دیستروفی عضلانی دوشن
یک بیماری وابسته به جنس مغلوب است که نوعی نقص حرکتی و کاهش بافت های ماهیچه ایی پیشرونده می باشد . تقریباً همه ی افراد مبتلا به این بیماری مرد هستند . نخستین علایم بیماری در اوایل دوران کودکی ، زمانی که بچه دچار مشکلاتی در ایستادن می شود ، آغاز می گردد. این بچه ها در 12 سالگی مجبور به استفاده از ویلچر می شوند .آن ها در ادامه بسیار ضعیف شده و نفس عادی آن ها دچار اشکال می شود . مرگ معمولاً در سن 20 سالگی رخ می دهد . در جمعیت هایی که درون آمیزی در آن ها زیاد صورت می گیرد فراوانی حتی بیشتر هم می شود مثلاً در قبیلاه ی آمیش Amish در هندوستان – تقریباً یک نفر از هر 100 نفر مرد همراه با این بیماری متولد میشود.
جایگاه ژن ناقصی که سبب ایجاد دیستروفی عضلانی دوشن می شود با کمک تکنولوژی DNA روی کروموزوم X تعیین شده است . الل ژن های نوع وحشی ، پروتئینی به نام دیستروفین را کد می کنند که در ماهیچه هایی طبیعی وجود دارند اما در بیماران دوشن یافت نمی شوند.
آنژیوتانسین 2
آنژیوتانسین 2 هم مستقیما بر کلیه ها اثر می کند وموجب احتساب آب سدیم می شود و هم با تحریک ترشح آلدستروناز غدد آدرنال باعث افزایش باز جذب کلیوی سدیم و آب ودفع یون پتاسیم می شود.
مکانیسم های اثر مستقیم آنژیوتانسین 2 برکلیه عبارتند از:کم کردن جریان خون کلیوی ودر نتیجهGFR(تصفیه گلو مرولی)،کاستن فشارمویرگی دور لوله ای همچنین اثر مستقیم ضعیف بر سلول های لوله ای.
هنگام کمبود آب فشار اسمزی مایع خارج سلولی افزایش می یابد که خود سبب افزایش فشار اسمزی مایع داخل سلولی می شود .مغز دارای نرون هایی است که به عنوان گیرنده ی اسمزی عمل می کند و افزایش فشار اسمزی مایع خارج سلولی را تعیین می کند . اسمورسپتورها در یکی از اندام های دور بطن به نام اورگانوم و اسکولوسوم ترمینالیس قرار گرفته اند. اندام های بطنی در اطراف بطن های مغزی یافت می شوند و فاقد سد خونی _ مغزی هستند. فقدان آب سبب کاهش حجم خون میگردد که این توسط رسپتورهای فشار پایین دهلیز راست حس می گردد.به علاوه کاهش حجم خون باعث آزاد شدن رنین از کلیه ها می گردد. رنین_ آنژیوتانسیوژن را به آنژیو تانسین 1 تبدیل میکند که آن نیز هیدرولیزشده به آنژیوتانسین 2تبدیل می شود.این پپتید با عمل بر رسپتورهای آنژیوتانسین 2سبب تنگی عروق و آزادشدن آلدسترون و ADHمی گرددد.
سندروم زالی و کری وابسته به x
سندروم زالی و کری وابسته به x برای اولین بار در خانواده های یهودی در اسرائیل در سال 1962 مشاهده شد.که جنسیت افراد مبتلا مذکر بود.و به طور مادرزادی کر و پوست ان ها ابلق یا دو رنگ بود.این بیماری را اصطلاحا X-lin;ed albinism _deafness syndromeیا ADFN می نامند.اولین قدم برای جداسازی ژن حاوی این بیماری در سال 1982 به کمک روش RFPLانجام گرفت که ژن بیماری زا را تشخیص دادند.
رنگدانه ای شدن شبکه بیماری وابسته به X
بیماری رنگ دانه ای شدن در مردان مشاهده می شود و ژن ان به صورت مغلوب روی کروموزوم xقرار دارد.این بیماری در اثر یک حذف شدن رنگ دانه در سلول های مخروطی اتفاق می افتد.تحقیقات نشان داده شده است که از بین رفتن سلول های مخروطی نه تنها در ناحیه لکه زرد بلکه در سایر نقاط شبکیه صورت می گیرد.بروز این بیماری که به صورت کاهش قدرت بینایی می باشد .در سنین بالا مشاهده می شود.
شکاف لب و شکاف کام (CLEFT LIP,CLEFT PALATE )
شکاف در کام از نرسیدن زوائد ماگزیلاریMAXILLARY PROCEESS))به یکدیگر در حدود روز 35 بارداری منشا می گیرد.حدود 60 تا 80 درصد افراد مبتلا مذکر هستند.کام شکاف دارای یک بیماری هتروژن است.شامل اشکال مجزای تک-ژنی تعداد زیاد سندروم های تک ژنی،اشکال همراه با اختلالات کروموزومی (بخصوص تری زومی 13) و اشکالی که در سندروم های غیر فامیلی تظاهر می کنند شیوع بیمار ها در نژاد های مختلف متفاوت است.که در ژاپنی ها بیشتر از سابر نژاد ها می باشدهر چه شدت بروز صفت بیشتر باشد با خطر عود مجدد بیشتری همراه خواهد بود. ممکن است بک ژن اصلی((MAJOR GENE و چند ژن فرعی ((MINOR GENE
تحلیل عضلانی دوشن:
1- دیستروفین پروتئینی در غشای پلاسمایی سلول های ماهیچه ای است.
2- ژن رمز کننده ی این بیماری بر روی کروموزوم x قرار دارد. توارث وابسته به جنس مغلوب و در 30% موارد جهش است.
3- عدم تولید یا نقص در تولید آن ، منجر به تحلیل رفتن ماهیچه ها و در نهایت منجر به مرگ می شود.
4- احتمالاً این پروتئین در اتصال رشته های اکتین به غشای پلاسمایی سلول نقش دارد.
5- این پروتئین % 002/ کل پروتئین ماهیچه را تشکیل می دهد.
6- از هر 3500 نفر 1 نفر به بیماری مبتلا می باشد.
7- گاه هیپرتروفی خفیف از زمان تولد یا اوایل شیر خواری وجود دارد.
8- اولین علامت ضعف مهارت های حرکتی ممکن است اشکال در کنترل سر در شیر خواری باشد. ضعف عضله ی صورت دیر رس است.
9- اغلب بیماران تا 10 سالگی به راه رفتن ادامه می دهند . پس از استفاده از صندلی چرخ دار، اسکولیوز سریعاً پیش رونده دیده می شود . متعاقب گرفتاری عضله ی تنفسی ، سرفه ی خفیف ، عفونت های مکرر ریوی و کاهش ذخیره ی تنفسی دیده می شود .
10- کنتراکتور اغلب در مچ پا ، زانو و آرنج دیده می شود . بزرگی ساق پا و تحلیل عضلات ران از تضاهرات کلاسیک می باشد . پس از عضلات پا ، محل دیگر هیپر تروفی عضلانی زبان و سپس عضلات ساعد است . اختلال هوش در تمام بیماران رخ داده و 20 تا 30 درصد ، بهره ی هوشی کمتر از 70% دارند . معمولاً مرگ در 18 سالگی رخ داده و علت آن نارسایی تنفسی در زمان خواب ، نارسایی قلبی احتقانی مقاوم به درمان ، پنومونی و گاه انسداد راه های هوایی است.
11- در حال حاضر معالجه ی قطعی وجود ندارد . اما می توان عوارض و کیفیت زندگی را بهبود بخشید . درمان نارسایی قلبی و عفونت های مکرر ریوی ، واکسیناسیون آنفلوانزا ، تغذیه ی مناسب و فیزیوتراپی از جمله اقدامات درمانی هستند.
منبع: کتاب چکیده ی پزشکی طب کودکان نلسون 2000 – نوشته ی دکتر الهام طلاچیان – دکتر شاه صنم غیبی – دکتر زهرا فکور – دکتر آقا یار ماکویی
بیماری آلکاپتونوریا
