بیماری آلکاپتونوریا نوعی بیماری ژنتیکی است(مغلوب اتوزومی) که در اثر نارسایی در فرایند تجزیه اسیدآمینه های فنیل آلانین وتیروزین به وجود می آید . این بیماری پیامد کمبود آنزیمی است که تجزیه اسید هموجنتیسک اسید (آلکاپتون) را به اسید مالیل استو استیک واسید فوماریک تبدیل می کند. در اثرکمبود این آنزیم،که هموجنتیسک اسید اکسیداز نام دارد ،آلکاپتون در بدن انباشته میشود و از راه ادرار به بیرون راه می یابد(علت نامگذاری بیماریآلکاپتونوریا وجود آلکاپتون در ادرار است.)در فرد سالم تیروزین توسط آنزیم ترانس آمیناز به اسید پاراهیدروکسی فنیل پیرویک تبدیل می شود سپس این ماده به وسیله یک اکسیداز خاص که حاوی مس است به هموجنتسیک اسید یا آلکاپتون تبدیل می گردد و همانطور که گفته شددر نهایت آلکاپتون به وسیله آنزیم هموجنتیسیک اسید اکسیداز به مواد اسیدی تجزیه میشود.
این نارسایی به بیماری خطرناکی نمی انجامد،اما وقتی ادرار در برخورد هوا قرار می گیرد ،آلکاپتون با اکسیژن واکنش می دهد که پیامد آ ن تبدیل آلکاپتون به فرآوردهای تیره رنگ است و این فرآورده سبب تیره شدن رنگ ادرار میگردد.از این رو مردم عادی نوزادانی که با این بیماری بدنیا می آمدند ،انسانهایی تیره بخت می پنداشتند.
آرچیبلد گرود با پژوهش گسترده ای که روی این بیماری انجام داد،به این نتیجه رسید که این نارسایی،به علت یک عامل ژنی نادر (با توارث مندلی) و ازدواج بستگان درجه اول ،زمینه بروز این صفت نهفته و نادر را آماده می سازد.برای این پژوهش بود که نظریه یک ژن-یک آنزیم، با نام این پژوهشگر گره خورد. اسید هموجنتیسیک علاوه بر رسوب مستقیم در بافتها با مهار آنزیم لیزیل هیدروکسیلاز مهر کننده بیوسنتز کلاژن نیز است بدین ترتیب که اسید هموجنتیسک نگهداری شده در بدن به طور انتخابی به الیاف کلاژن بافت همبند و تاندونها و وتر عضلانی و غضروفها متصل شده و آنها را به رنگ آبی مایل به سیاه در میآورد.اوکرونروز اصطلاحی است که تیره شدن بافتها را توصیف می کند.
چگونه الکاپتونوریا بر مفاصل تا ثیر می گذارد ؟
جدی ترین عارضه اوکرونروزناشی از رسوب رنگدانه ها در غضروفهای مفصلی می باشد.که به دلایل نامشخصی این خود موجب می شود که غضروف لغزندگی طبیعی خود را از دست داده شکننده و شیار دار گردد.فرسایش وپاره شدگی این غضروف رشته رشته به درون استخوان زیرین رانده می شودو باعث تشدید بیشتر آسیب می گردد. ستون مهرهای ودیسک بین دنده ای اولین هدف این تهاجم است .اما بعدا مفاصل زانوها شانه هاولگن ممکن است مبتلا شوند .
آرتریت در مردان معمولا شدیدتر است .آرتریت ناشی از این بیماری خصوصیات بالینی آرتریت روماتیسسمی را دارد ولی در پرتونگاری خصوصیت استئوآرتریت را دارا می باشد.تغییرات دژنراتیو و مهره های کمری همراه با کم شدن فضای مفصلی و چسبیدن جسم مهره ها مشخصه این بیماری است.