کتاب زیست سلولی وملکولی لودیشسورفکتانت (surfactant) مخفف کلمات “Surface active agent “ می باشد . در تعریف ساده سورفاکتانت ماده ای است که هنگامی که به مقدار بسیار ناچیز استفاده می شود کشش سطحی آب را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.سورفکتانت (surfactant) مخفف کلمات “Surface active agent “ می باشد . در تعریف ساده سورفاکتانت ماده ای است که هنگامی که به مقدار بسیار ناچیز استفاده می شود کشش سطحی آب را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.
سورفاكتانت يك ماده ي عمل كننده در سطح است . به اين معني كه هنگامي كه بر روي سطح يك مايع گسترده مي شود ، كشش سطحي را به مقدار زيادي كاهش مي دهد . سور فاكتانت به وسيله ي سلولهاي اپيتليال ويژه ي ترشح كننده ي سورفاكتانت که حدود 10 درصد سطح حبابچه ها را تشكيل مي دهند ترشح مي شود . اين سلولها گرانول دار بوده و محتوي انكلوزيون هاي ليپيدي هستند و سلولهاي اپيتليال حبابچه اي نوع II ناميده مي شوند. سورفاكتانت مخلوط پيچيده اي ازچندين فسفوليپيد ، پروتئين ها و يون ها است . مهمترين اجزاء آن عبارتند از : فسفوليپيد دي پالميتويل فسفاتيديل كولين ، آپو پروتئين هاي سورفاكتانتي و يون هاي كلسيم ، دي پالميتويل فسفاتيديل كولين همراه با چندين فسفو ليپيد كم اهميت تر مسئول كاهش دادن كشش سطحي است . اين مواد در مايع حبابچه اي حل نمي شوند بلكه بر روي سطح آن گسترده مي شوند ، زيرا يك بخش از هر مولكول فسفو ليپيد هيدروفيليك بوده و در آب مفروش كننده ي حبابچه ها حل مي شود ، در حالي كه بخش ليپيدي مولكول هيدروفوبيك بوده و در جهت رو به هوا قرار مي گيرد و يك سطح هيدرو فوبيك ليپيدي تشكيل مي دهد كه در معرض هوا قرار مي گيرد . اين سطح داراي يك كشش سطحي به ميزان يك دوازدهم تا يك دوّم كشش سطحي آب خالص است . مقدار دقيق كشش سطحي بستگي به غلظت و جهت قرار گرفتن مولكول هاي سورفاكتانت بر روي سطح دارد . اهميت آپوپروتوئين هاي سورفاكتانتي ويون هاي كلسيم اين است كه در غياب آن ها دي پالميتويل فسفاتيديل كولين چنان به آهستگي بر روي سطح مايع گسترش مي يابد كه نمي تواند به طور مؤثرعمل كند.
از نظر مقدار ، كشش سطحي مايعات آب دار تقريبا" به شرح زير است :آب خالص 72 دين بر سانتيمتر، مايعات طبيعي مفروش كننده ي حبابچه ها بدون سورفاكتانت 50 دين بر سانتيمتر و مايعات مفروش كننده ي حبابچه ها با سورفاكتانت بين 5 و30 دين بر سانتيمتر.
عامل کشش سطحی:
اطلاعاتی که در مورد خواص آب وجود دارد اخیرا زمینه بحث در مورد خواص سورفاکتانت(surfactant) ها را فراهم ساخته است.سورفاکتانت به زبان ساده ماده ای است که هنگامی که به مقدار بسیار ناچیز استفاده می شود کشش سطحی آب را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.جدول شماره ۲ نشان می دهد که هنگامی که سافتانول ۹۰ به میزان 0.005 درصد استفاده می شود کشش سطحی آب از ۷۳ به ۳۰ دین بر سانتی متر کاهش می یابد.در حالی که اتانول هنگامی که به میزان ۲۰ درصد استفاده می شود کشش سطحی آب را به ۳۸ دین بر سانتی متر کاهش می دهد.رابطه کشش سطحی با غلظت:
Percent Concentration required to reduce the surface tension of water to indicated values
Surface tension, dynes per cm 73 50 40 30 22
Softanol 90 0 0.003 0.0008 0.0050 ---
Ethanol 0 9 18 40 100
نوع خاصی از ساختار مولکولی یک سورفاکتانت را تشکیل می دهد.این مولکول از دو جزئ قابل حل در آب (هیدروفیل ) و غیر قابل حل در آب (هیدروفوب ) ساخته شده است.
قسمت هیدروفوب معمولا یک اکیوالان از یک زنجیر کربنی است که شامل ۸ تا ۱۸ کربن است و می تواند آلیفاتیک ٫ آروماتیک و یا ترکیبی از این دو باشد.منابع هیدروفوب به طور معمول عبارتند از : چربی ها و روغن های طبیعی٫ اجزای نفتی ٫ پلیمر ها مصنوعی نسبتا کوتاه و یا الکل های مصنوعی با وزن مولکولی نسبتا بالا.گروه های هیدروفیل معمولا دسته بندی اولیه سورفاکتانت ها را مشخص می کند که می توانند آنیونی٫ کاتیونی و یا ذاتاٌ غیر یونی باشند.هیدروفیل های آنیونی عبارتند از: کربوکسیلات ها ( صابون ها) ٫ سولفات ها٫ سولفونات ها و فسفات ها.هیدروفیل های کاتیونی بعضی از محصولات آمینی هستند.هیدروفیل های غیر یونی همراه هستند با آب در اکسیژن های اتری متعلق به زنجیر پلی اتیلن گلیکول .در هر مورد انتهای هیدروفیل سورفاکتانت به شدت مولکول های آب را جذب می کند و انتهای هیدروفوب جاذبه ی کمی با مولکول های آب دارد.در نتیجه مولکول های یک سورفاکتانت به گونه ای درون مایع و سطح مایع مرتب می شوند که انتهای هیدروفیل درون مولکول های آب و انتهای هیدروفوب دور از مولکول های آب قرار می گیرند.
گروهی که درون مایع تشکیل می شود مایسل ( micelle ) نامیده می شود.
به دلیل این رفتار خاص سورفاکتانت ها یعنی جهت گیری در سطوح و تشکیل دادن مایسل همه سورفاکتانت ها اساسا تابعیت خاصی را دارا می باشند.به هر حال هر سورفاکتانت بر دیگر انواع سورفاکتانت می تواند در مواردی کارا و در مواردی نا کارا باشد.
عوامل کف کننده ٫مواد امولسیون شونده٫و مواد معلق می توانند سورفاکتانت باشند که به ترتیب می توانند یک گاز ٫ يک مایع حل نشدنی یا یک جامد در آب و یا بعضی از مایعات دیگر باشند.اگر چه شباهت هایی بین عوامل نام برده شده وجود دارد ولی در عمل سورفاکتانت ها این عوامل را کاملا متفاوت ارائه می دهند.برای مثال در امولسیون شوندگی انتخاب سورفاکتانت یا سیستم فعال سطحی به ماده ای که قرار است مورد استفاده قرار گیرد و خواصی که در نهایت باید تولید شود بستگی دارد.یک امولسیون هم می تواند ذرات معلق روغن در آب باشد ٫ امولسیون روغن در آب (O/W)٫ و همچنین می تواند ذرات آب در یک فاز پیوسته روغن باشد.٫ امولسیون آب در روغن (W/O).یا می تواند ترکیبی از این دو باشد.انتخاب سورفاکتانت ها ٫ مقدار افزودنی و نسبت هر کدام از دو فاز امولسیون ها را طبقه بندی می کند.
هر کدام از این سه تابعیت که به جذب سورفاکتانت توسط سطح مربوط است حال چه گاز٫ مایع و چه جامد باشد که توسط مولکول های با انتهای هیدروفیل در آب جهت گیری می کنند.سورفاکتانت ها تعدادی لایه های محافظ را اطراف ذرات معلق شکل می دهند و این پایانه های هیدروفیل با همسایگی مولکول های آب همراه خواهند بود.علاوه بر تاثیرات سورفاکتانت پایداری این سوسپانسیون ها به اندازه ذرات و دانسیته مواد معلق ربط دارد.
حل شوندگی یک تابعیت است که رابطه نزدیکی با امولسیون شوندگی دارد.هر چه اندازه ذرات امولسیون شده کوچکتر می شود شرایط برای رسیدن به مایسل سورفاکتانت هم اندازه ذرات نزدیکتر می شود.
در این مرحله یک ذره روغن می تواند به عنوان یک ذره محلول در انتهای آب گریز سورفاکتانت تصور شود و اصطلاح حل شوندگی مورد استفاده قرار گیرد.امولسیون ها در ظاهر شیری رنگ هستند و روغن های حل شده در مقابل چشم روشن جلوه می کنند.
تابعیت پاک کنندگی:
تابعیت شویندگی یا پاک کنندگی یک ترکیب پیچیده از تمام تابعیت های گذشته است.سطحی که باید تمیز شود و ذره ای که باید زدوده شود باید ابتدا مرطوب گردند.ذرات به شکل معلق٫ حل شده٫ محلول یا در بعضی اوقات به صورت جدا در می آیند.بنابراین ذرات دوباره به جای اول خود رسوب نخواهند کرد .
خواص ضدعفونی کننده
سورفکتانت‌های کاتیونی درمحلول آبی به یک کاتیون نسبتا بزرگ فعال و یک یون کوچک غیرفعال یونیزه‌می‌شود.ترکیبات کاتیونی علاوه براثرات امولسیون‌کننده و پاک‌کننده دارای‌فعالیت باکتری‌کش علیه باکتریهای گرم‌مثبت و گرم منفی می باشند. بسیاری از ترکیبات ضدعفونی کننده معروف مانند بتادین و ستیل پیریدینیوم خواص سورفکتانتی دارند.
رشد ریوی جنین
از هفته ۳۳ سورفاکتانت در ریه جنین شروع به ساخت می کند بنابراین اگر از این هفته به بعد کودک بدنیا بیاید مشکل کمتری از نظر تنفسی خواهد داشت ولی تولد نوزاد زودرس تر با ایجاد سندرم زجر تنفسی جنین یا بیماری غشائ هیالن ممکن است موجب مرگ شود. برای تسریع در رشد ریه جنین هنگامی که احتمال زایمان زودرس وجود دارد به مادر داروهای کورتیکواستروئیدی تجویز می شود. همچنین سورفکتانت ریوی غیر تب زا و استریل موجود می باشد که فقط از راه داخل تراشه ای استفاده می شود.سورونتا عصاره طبیعی ریه گاو می باشد که حاوی فسفولیپیدها، چربی های خنثی، اسیدهای چرب، و پروتئین های وابسته به سورفکتانت می باشد که به این ترکیب کولفوسریل پالمیتات (دی پالمیتوئیل فسفاتیدیل کولین)، پالمیتیک اسید، و تری پالمیتین افزوده شده است تا ترکیب استانداردی ایجاد شود که خواصی مشابه خواص پایین آورنده کشش سطحی سورفکتانت ریه طبیعی را نشان دهد.
انواع سلول های عصبی
کلیه و فیزیولوژی ان
نوار قلب _ الکتروکادیوگرام
سلام