کتاب زیست سلولی وملکولی لودیشتوکسوپلاسموز (toxoplasmosis):
نوعی عفونت شایع و معمولا بدون نشانه تك یاخته ای در انسان است. این بیماری گسترش جهانی دارد اما در مناطق گرمسیر بیشتر دیده می شود.
عفونت مادر زادی در انسان ممكن است منجربه صدمات جدی مغزی شود. نام دیگر این بیماری توكسوپلاسموز مادرزادی (congenital toxoplamosis) و عامل بیماری توكسوپلاسما گوندیی (toxoplasma gondii) نوعی تك یاخته است . برای این بیماری هیچ نوع واکسنی وجود ندارد. این بیماری در ایران نیز وجود دارد.
همه گیری شناسی:
»» انگل تقریبا به تمامی حیوانات خونگرم عادت كرده است.
»» هیچ گونه تفاوت ایمنی شناختی بین سویه ها نشان داده نشده است اما در شدت انها تفاوت وجود دارد.
»» شواهد نشان می دهد كه انتقال انسان به انسان در این بیماری محدود است.
»» عفونتهای اتفاقی ازمایشگاهی غیر معمول نیست.
»»عفونت از راه دهان و بینی و تلقیح زیر جلدی اتفاق می افتد.
»»كیست ها معمولا در گوشت قرمز وجود دارند ( در گوشت خوك وگوسفند بیشتر از گوشت گاو است) پختن گوشت عامل بیماری را از بین می برد اما باید به افراد زیر توجه كرد:
الف) مصرف كنندگان گوشت خام یا نیمه پخته (معمولا مركز گوشتهایی كه به مصرف تهیه كباب می رسد نیمه پخته است)
ب) كسانی كه با گوشتهای الوده سرو كار دارند.
»»اووسیست مقاوم در مدفوع گربه تشكیل می شود(بین تماس با گربه و حضور پادتن در انسان ارتباط وجود دارد)
.:: توکسوپلاسموز در انسان ::.
عفونتی معمول است اما ایجاد بیماری با نشانه های درمانگاهی نادر است.
در اكثر كشورها تا60 درصد بالغان با عفونت مواجه می شوند.
::تظاهرات درمانگاهی :
»» عفونتهای مادر زادی :
-
الف) معمولا به صورت عفونت اولیه وجود دارد.
-
ب) سویه حاد عامل ان است. -
پ) به نظر میرسد كه هرچه زمان ایجاد عفونت در هنگام حاملگی زودتر باشد بیماری شدیدتر است (به علت ضعیف بودن ایمنی در جنین) -
ت) هر قسمتی از دستگاه اعصاب مركزی ممكن است در گیر شود اما شایع ترین نوع بیماری ضایعات شبكیه در یك یا هر دو چشم است. -
ث) صدمه به مغز یا طناب نخاعی ممكن است سبب ایجاد صرع یا عقب افتادگی ذهنی یا آب اوردگی مغز شود. -
ج) ممكن است در نتیجه بازگرد عفونت تاخیری ( relapsing infection) رحمی ایجاد می شود.
»»ایجاد سقطهای مكرر:
به علت مقاومت ایمنی ناقص نسبت به حضور انگل در عضله رحم .
»» لنفاد نوپاتی
-
الف) مهم ترین عامل ایجاد لنفاد نوپاتی پس از تب غده ای ( glandular fever) است.
-
ب) ممكن است یك یا چند گره لنفاوی الوده شوند.
»» ضایعات سایر اندام ها:
برای مثال التهاب عضله قلب ( myocarditis)
دقت كنید كه همراهی عوامل سركوب كننده ایمنی با این عفونت بسیار خطرناك است.
.:: توکسوپلاسموز در حیوانات اهلی :.
گربه:
عفونت بدون نشانه در گربه شایع است به همین دلیل این حیوان نقش مهمی در همه گیری شناسی بیماری ایفا می كند. به طور كلی توكسوپلاسموز با نشانه های درمانگاهی در بچه گربه ها اتفاق می افتد.
نشانه ها:
بی اشتهایی
خواب الودگی
تب
تنگی نفس
مرگ یا بیماری بازگرد همراه با كم خونی، تب نوبه ای ، درگیری دستگاه اعصاب مركزی و احتمالا سقط
كالبد گشایی
ضایعات گرهكی (nodular ) نكروتیك در ریه ها دیده میشود. عفونتهای اولیه بدون نشانه نیز معمول است.
تذكر: دفع اووسیست های مقاوم در مدفوع ممكن است در گربه ها اتفاق بیفتد. به نظر می اید كه با توكسو كاراكتی نیز مرتبط باشد.
سگ:
معمولا در سگ توكسوپلاسموز بدون نشانه درمانگاهی ایجاد می شود.و فقط نشانه های خفیف و گذرا دارد.عدم بلوغ و همراه شدن با بیماری دیستمپر حساسیت نسبت به بیماری را افزایش دهد.
عفونت با نشانه های درمانگاهی اغلب در توله سگ ها اتفاق می افتد. درسگ تعداد راكتورهای مثبت سرمی زیاد است .
دیستمپر:
الف) مقاومت را كاهش می دهد.
ب) عفونتهای تاخیری را مجددا فعال می سازد.
ضایعات:
الف) اغلب در دستگاه اعصاب مركزی دیده می شود.
ب) در ریه ها نیز دیده می شود.
گوسفند
الف) توكسوپلاسموز یكی از علل مهم و معمول سقط جنین است.
ب) گاهی نشانه های عصبی ایجاد می كند.
دستورات پیشگیری از سقط در گوسفند بر اساس این موارد است:
عفونت در اواسط حاملگی باعث مرگ جنین وسقط می شود.
عفونت در اواخر ابستنی معمولا سبب مرگ جنین نمی شود اما جنین را الوده میسازد.
میش هایی كه قبلا مبتلا شده اند در مقابل عفونت مجدد در حاملگی های بعدی مقاومند.
ابتلای به عفونت قبل از جفت گیری از پیشروی و ایجاد عفونت در خلال ابستنی جلوگیری می كند.
بره هایی كه در هنگام زایمان الوده شده اند هنگامی كه ابستن می شوند در مقابل عفونت مجدد مقاومت می كنند.
از عفونت متقاطع می توان برای كنترل بیماری استفاده كرد.
خوك
سقط جنین و مرده زایی ایجاد می كند.
تنگی نفس و كاهش وزن در خوكچه های جوان به دنبال عفونت های مادر زادی یا پس از زایمان بروز می كند.
گاو
فقط شواهد سرم شناسی وجود دارد.
اسب
فقط شواهد سرم شناسی وجود دارد
طیور
ممكن است سبب ایجاد كوری و نشانه های عصبی همراه با درگیری فراگیر بافتی شود.
» تشخیص آزمایشگاهی:
الف) سرم شناسی : ازمایشگاه رنگ سابین فلدمن بر روی :
1)نمونه های گرفته شده
2) ارگانیسم های زنده دارای حدت و عامل سرم (Serum Factor)
انسان آزمایش ثبوت مكمل نیز همراه با سایر روش ها به كار میرود.
جداسازی انگل با تزریق به موش
آزمایش اسیب شناسی بافتی
روش پادتن فلورسنت
»» پیشگیری و كنترل :
خانم های باردار باید از بازی و تماس با بچه گربه ها پرهیز كنند و در صورت انجام چنین كاری از دستكش استفاده كنند.
خانم های باردار باید پس از دستمالی كردن گوشت خام دستهای خود را بشویند.
انجماد ممكن است كیست های در گوشت را از بین ببرد اما پختن كامل گوشت توصیه می شود.
خانم های باردار باید از تماس با میش های در حال زایمان خودداری كنند.
كاركنان ازمایشگاه باید شرایط ایمنی ازمایشگاهی را به دقت به كار بندند.
باید از الودگی سبزی ها و علوفه با مدفوع گربه جلوگیری كرد
توكسوپلاسموز بیماری انگلی شایعی است كه اكثراً در بالغین، بدون علامت بالینی است. این بیماری در دو حالت می تواند مشكل ساز باشد : 1 - عفونت حاد در حاملگی كه ممكن است باعث ابتلا نوزاد به توكسوپلاسموز مادرزادی شود. 2 - دوباره فعال شدن و یا عفونت اولیه نزد بیماران مبتلا به ایدز.
در این مقاله سعی می كنیم به ذكر نكاتی چند در مورد پیشگیری، تشخیص و درمان توكسوپلاسموز مادرزادی بپردازیم و به سؤالات شایعی كه معمولاً برای مادران باردار در مورد این بیماری مطرح می شود پاسخ دهیم
سؤال یکم : تماس با گربه تا چه حد در انتقال بیماری مؤثر است؟
گربه سانان میزبان اصلی این انگل هستند كه معمولا بعد از خوردن جوندگان آلوده، به آن مبتلا می شوند. بیماری در گربه نیز معمولا با علائم خفیف و یا بدون علامت ظاهر می شود. انگل در بدن گربه چرخه داخل روده ای را طی نموده سپس از طریق مدفوع گربه وارد محیط یا خاك می شود. انگل در این مرحله بیماریزایی ندارد و بعد از گذشت 2 تا 20 روز بصورت بیماریزا برای میزبانهای واسط ( پستانداران از جمله انسان ) درمی آید و در صورتیكه انسان با خاك آلوده به مدفوع گربه تماس داشته باشد، از راه مخاطات یا دستگاه گوارش، انگل وارد بدن انسان شده و چرخه خارج روده ای خود را شروع می كند. در مورد گربه های خانگی كه با محیط بیرون تماس ندارند این خطر بسیار كم است و فقط توصیه می شود كه احتیاطا خانم حامله ظرف مدفوع گربه را تمیز نكند. گوشت گاو یا گوسفند و تخم مرغ در اثر مصرف علوفه آلوده به مدفوع می تواند آلوده باشد. در صورتیكه گوشت و تخم مرغ كاملاً پخته شود این خطر از بین میرود. در یک بررسی كه در كشورهای اروپایی انجام شده مصرف گوشت نیم پز مهمترین راه آلودگی به توكسوپلاسموز شناخته شده است.
سؤال دوم : در صورتیكه خانمی قبلاً دچار این بیماری شده باشد آیا در زمان حاملگی برای جنین وی مشكل ساز خواهد بود؟
خیر، در صورتیكه فاصله عفونت حاد تا شروع حاملگی 9-6 ماه باشد، خطری برای جنین وجود ندارد. در صورتیكه در حاملگی قبل دچار عفونت شده و احیاناً جنین سقط شده، در حاملگی بعدی خطری برای جنین وجود ندارد.( زنان مبتلا به ضعف ایمنی شدید استثناء هستند. ) لذا توصیه می شود قبل از حاملگی تستهای سرولوژیك تشخیص این بیماری انجام شود.
سؤال سوم : در صورت عفونت حاد در زمان حاملگی، شانس ابتلاء جنین چقدر است؟
در سه ماه اول، شانس كمتر ( 17% ) ولی شدت آنورمالی بالاست و اكثراً موجب سقط می شود. در سه ماه دوم 25% شانس ابتلاء جنین وجود دارد و می تواند باعث هیدروسفالی، میكروسفالی، كلسیفیكاسیون پراكنده مغزی، كوریورتینیت و... شود. در سه ماه سوم شانس ابتلاء جنین بالاتر است ( 65% ) ولی شدت بیماری در نوزاد كمتر و یا دیررس می باشد. معمولاً نوزاد در زمان تولد بدون علامت است و علائم چشمی سالها بعد ظاهر می شود.
سؤال چهارم : جهت پیشگیری مادران حامله كه قبلاً دچار بیماری نشده اند، چه موارد احتیاطی توصیه می شود؟
1- عدم استفاده از گوشت خوب پخته نشده , تخم مرغ خام و شیر غیر پاستوریزه. ( یخ زدن گوشت، انگل را از بین نمی برد ولی حرارت 150 درجه سانتی گراد می تواند آن را نابود كند، تاحدی كه رنگ گوشت قرمز به تیره تبدیل شود )
2 - عدم تماس با خاك در هنگام باغبانی و استفاده از دستكش و شستشوی بعدی دست ها و نیز عدم تماس دست آلوده با چشم , مخاط بینی یا دهان. 3 - عدم تماس با گربه هایی كه بیرون از منزل زندگی می كنند.
4 - شستشو و ضدعفونی كردن میوه ها و سبزیجات.
سؤال پنجم : چه آزمایشی برای تشخیص موارد مشكوك توصیه می شود؟
اولین آزمایش، بررسی آنتی بادی IgG ضد توكسوپلاسما در فرد است كه اگر منفی باشد، بهتر است 3 هفته بعد یكبار دیگر تكرار شود و اگر باز هم منفی بود، فرد غیر مبتلا تلقی می شود. در صورت مثبت بودن IgG , اندازه گیریِ IgM بصورت كمّی و با فاصله زمانی 3 هفته توصیه می شود. چرا كه IgM می تواند تا یك سال در بدن فرد باقی بماند. درصورتیكه تیتر IgM افزایش یا كاهش قابل توجهی را نشان دهد , فرد دچار عفونت حاد است و درصورتیكه هیچ تغییری نداشته باشد , اندازه گیری IgA و IgE و آنتی ژن های HS و AC توصیه می شود.
درصورتیكه مادر حامله در ماه های آخر دچار بیماری شود , IgG با تیتر بالا مثبت می شود ولی IgM هنوز فرصت بالا رفتن پیدا نكرده است. در این موارد نیز IgA , IgE و HS/AC كمك كننده هستند.
سؤال ششم : درصورتیكه فرد حامله دچار عفونت حاد توكسوپلاسموز شود , قدم بعدی چیست؟
در این صورت باید تعیین كنیم كه آیا جنین مبتلا شده است یا نه؟ جدا كردن میكروارگانیسم بوسیله كشت سلولی از طریق كوریوسنتز مطمئن ترین راه است اما معمولاً عملی نمی باشد چرا كه امكانات كشت سلولی در همه آزمایشگاه ها وجود ندارد و علاوه بر آن كوریوسنتز یک کار پر خطر برای جنین است.
اندازه گیری IgM در مایع آمنیوتیك از طریق آمنیوسنتز , گرچه حساسیت بالایی ندارد ولی راه عملی و خوبی می باشد. روش جدید PCR كه اسید نوكلئیك توكسوپلاسما را در مایع آمنیوتیك بررسی می كند , دارای حساسیت بالاتری می باشد. در ضمن انجام سونوگرافی جنین نیز می تواند تا حدی كمك كننده باشد.
به هر حال بهتر است درمان مادر هرچه سریعتر شروع شود. آسپیرامایسین از جفت رد نشده و تراتوژن نیست و درصورتیكه ابتلا جنین ثابت شود ( بعد از هفته بیست ) درمان همزمان پری متامین , سولفادیازین و فولیك اسید توصیه می شود. این درمان وخامت علائم بیماری را در نوزاد كاهش می دهد. علاوه بر آن باید نوزاد پس از به دنیا آمدن تا یك سال بعد این درمان را ادامه دهد.
سؤال هفتم : علائم بیماری توكسوپلاسموز مادرزادی چیست و چه درمانی برای نوزاد توصیه می شود؟
2-1 در هر 1000 نوزاد دچار این بیماری می شود و این بیماری در نوزاد طیف وسیعی از علائم ( از خیلی خفیف تا خیلی شدید ) را ایجاد می نماید. ولی تریاد كلاسیك بیماری عبارت است از :
1 - كوریورتینیت
2 - كلسیفیكاسیون داخل مغزی
3 - هیدروسفالی
درصورت شك بالینی به توكسوپلاسموز، ابتدا باید نوزاد را از این نظر بررسی کرده و سپس اقدامات درمانی را جهت وی آغاز نمود. تشخیص بیماری توكسپلاسموز در نوزاد با بررسی IgM اختصاصی توكسوپاسموز می باشد. چرا كه IgG از جفت عبور می كند و درصورت ابتلا قبلیِ مادر، در نوزاد نیز مثبت می شود. حساسیت تست IgM، 80 % است ولی از لحاظ اختصاصی بودن مطمئن است.
انجام روش های تشخیصی زیر توصیه می شود : گرفتن شرح حال از مادر، بررسی سونوگرافی جنین، معاینه فیزیكی نوزاد، معاینه چشم نوزاد، انجام آزمایشات CBC، تست های كبدی، آزمایش ادرار و كراتینین، بررسی CSF نوزاد، انجام CT اسكن مغز و بررسی اودیومتری نوزاد.
تحقیقات بیانگر این است که درمان یك ساله و پیگیری نوزادِ مبتلا، پیش آگهی بهتری را نسبت به موارد درمان نشده نشان می دهد. درمان با سه داروی پری متامین، سولفادیازین و فولیك اسید است. تغذیه این كودكان با شیر مادر بلامانع است و بیماری توسط این كودكان به دیگران منتقل نمی شود.
گردو
ارتودنسی و ایمپلنت دندان